تجمع زیستی فلزات سرب و روی در کبد و عضله کپور (Cyprinus carpio)، ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom)و کفال طلایی (Liza auratus) بازار تهران

عسکری ساری, ابوالفضل; ولایت زاده, محمد

صفحه اصلی فهرست مقالات مشخصات مقاله

|
|
|
ارجاع به این مقاله
RIS EndNote BibTeX APA MLA Harvard Vancouver
|
اشتراک گذاری

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

شماره‌های پیشین نشریه

تجمع زیستی فلزات سرب و روی در کبد و عضله کپور (Cyprinus carpio)، ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom)و کفال طلایی (Liza auratus) بازار تهران

مقاله 8، دوره 3، 1 (9) بهار، بهار 1392، صفحه 89-99 اصل مقاله (225 K)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

ابوالفضل عسکری ساری¹؛ محمد ولایت زاده

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، استادیار گروه شیلات، اهواز، ایران.

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، اهواز، ایران

چکیده

یکی از خطرناک‌ترین آلاینده‌های سمی در محیط زیست موجودات زنده فلزات سنگین هستند که سبب بروز مسمومیت و بیماری‌های حاد و مزمن در انسان می‌شوند. تحقیق حاضر در سال 1389 به منظور تعیین غلظت فلزات سنگین سرب و روی در بافت‌های کبد و عضله ماهیان کپور (Cyprinus carpio)، کفال طلایی (Liza auratus) و ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom) دریای خزر انجام شد. نمونه‌برداری به صورت کاملا تصادفی انجام شد و 36 عدد ماهی از بازار سرچشمه تهران تهیه گردید. میانگین غلظت سرب و روی در کبد و عضله ماهیان دریای خزر برابر با 58/0±19/2 و 61/12±86/143 میلی‌گرم در کیلوگرم محاسبه شد که اختلاف معنی‌داری نشان می‌داد (05/0>p). بر اساس نتایج بدست آمده، بالاترین غلظت سرب و روی در کبد ماهی کفال (15/0±63/6 و 05/3±66/319) میلی‌گرم در کیلوگرم و پایین‌ترین میزان سرب و روی در عضله کپور دریایی (11/0±41/0 و 50/1±80/10) میلی‌گرم در کیلوگرم به دست آمد. میزان سرب و روی در ماهیان در مقایسه با حد مجاز استاندارد انجمن بهداشت ملی و تحقیقات پزشکی استرالیا (NHMRC)، وزارت کشاورزی، شیلات و غذای انگلستان (UKMAFF) و سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بالاتر بود.

کلیدواژه‌ها

: دریای خزر؛ ماهی سفید؛ کپور؛ کفال طلایی؛ سرب؛ روی

عنوان مقاله [English]

Bioaccumulation Lead and Zinc metals in the liver and muscle of Cyprinus carpio, Rutilus frisii kuttom and Liza auratus

نویسندگان [English]

A Askary Sary¹؛ M Velayatzadeh²

¹Assistance Professor, Department of Fishery, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran

²young researchers club, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

The aim of this study was to determine Lead and Zinc contamination in the muscle and liver tissues of Cyprinus carpio, Liza auratus and Rutilus frisii kuttom in 2010. Thirty six samples were obtained randomly from Tehran Sarcheshmeh market. According to the results, the mean concentrations of Pb and Zn in the liver and muscles samples were 2.19±0.58 143.86±12.61 mg/Kg, respectively. This indicated a significant (P<0.05). Moreover, highest concentration of Pb (6.63±0.15 mg/Kg) and Zn (319.66±3.05 mg/Kg) was found in the liver of Liza auratus. Meanwhile, the lowest concentration of Pb (0.41±0.11 mg/Kg) and Zn (10.80±1.50 mg/Kg) was determined in the muscle of Cyprinus carpio. The determined mean concentration of Pb and Zn in the liver and muscle of Caspian Sea fishes 2.19±0.58 and 143.86±12.61 mg/Kg. Data revealed that the concentrations of Pb and Zn were above the acceptable limit determined by NHMRC, UKMAFF and FDA.

کلیدواژه‌ها [English]

Caspian Sea, Rutilus frisii kuttom, Cyprinus carpio, Liza auratus, Lead, Zinc

اصل مقاله

مقدمه

تعیین آلودگی فلزات سنگین در غذاهای دریایی برای سلامتی انسان و موجودات دریایی مهم می‌باشد (Turkmen et al., 2009; Celik and Oehlenschlager, 2005). در میان موجودات مختلف، ماهیان بطور مداوم در معرض فلزات سنگین موجود در آب‌های آلوده قرار دارند (Fidan et al., 2007; Dogan and Yilmaz, 2007). تجمع فلزات در بدن ماهی به مکان، رفتار تغذیه‌ای، سطح غذا، سن، اندازه، زمان ماندگاری فلزات و فعالیت‌های تنظیمی همئوستازی بدن بستگی دارد (Marijic and Raspor, 2007; Demirezen and Uruc, 2006). مقادیر برخی از فلزات سنگین مانند مس، روی، آهن در غلظت‌های پایین برای متابولیسم آبزیان ضروری می‌باشند (Canli and Atli, 2003) و در سیستم‌های زیستی و زندگی انسان نقش مهمی دارند (Ghaedi et al., 2009)، در حالی که نقش زیستی برخی از آنها مانند کادمیوم، سرب و جیوه هنوز شناخته نشده است و این فلزات حتی در غلظت‌های پایین نیز برای موجودات سمی می‌باشند (Canli and Atli, 2003). بنابراین بیشترین تجمع و سمیت در ماهیان مربوط به عناصر مس، روی، کادمیوم، جیوه و سرب می‌باشد (Rand, 1995). روی از عناصر ضروری است که در واکنش‌های زیستی و فعالیت آنزیم‌ها نقش اساسی دارد و غذاهای دریایی منبع اصلی این عنصر می‌باشند (AskarySary and Velayatzadeh, 2010). سرب هیچ عملکرد مثبتی در بدن ندارد (Esmaili Sari, 2002) و یکی از چهار فلزی است (جیوه، سرب، کادمیوم، آرسنیک) که بیشترین عوارض را بر روی سلامتی انسان دارد (Berlin et al., 1985).

دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان دارای ذخایر با ارزشی می‌باشد که از زمان‌های قدیم جهت تامین غذا، ایجاد اشتغال و درآمد مورد توجه ساحل نشینان و دولت‌ها قرار گرفته است. امروزه با توجه به کاهش شدید این ذخایر به خصوص ماهیان خاویاری، بررسی‌های زیادی برای شناخت عوامل ایجاد کننده این معضل انجام شده است. بهم ریختن شرایط اکولوژیک دریای خزر در اثر آلودگی‌های صنعتی، کشاورزی و فاضلاب‌های شهری، تولید نفت و گاز در سواحل و در اعماق دورتر از ساحل، فعالیت شرکت‌های حمل و نقل دریایی و سایر حوادث باعث تغییر در تنوع زیستی و کاهش ذخایر ماهیان می‌گردد (Sadeghi Rad et al.,2005). ماهی سفید مهمترین ماهی استخوانی اقتصادی بخش‌های جنوبی دریای خزر، کفال طلایی و کپور دریایی نیز از مهمترین گونه‌های با ارزش و خوراکی دریای خزر هستند که این سه گونه ماهی بخشی از رژیم تغذیه‌ای مردم حوضه جنوبی دریای خزر را تشکیل می‌دهند.

با توجه به اینکه دریای خزر منبع مهم استحصال ماهیان با ارزش خوراکی و تجاری از جمله تاسماهیان و خاویار آنها می‌باشد و بخشی از رژیم غذایی مردم منطقه شمال ایران، ماهیان پرمصرف کفال، سفید و کپور است، همچنین سرب از فلزات سمی و روی از عناصر ضروری بدن انسان می‌باشد این تحقیق انجام پذیرفت.

مواد و روش‌ها

نمونه‌برداری

در این تحقیق در سال 1389 غلظت فلزات روی و سرب در عضله و کبد ماهی کفال طلایی، کپور و ماهی سفید بررسی شد. 36 نمونه ماهی به صورت کاملا تصادفی از بازار سرچشمه شهر تهران تهیه گردید. بطور کلی از هر گونه 12 نمونه تهیه شد که در این تحقیق جهت نمونه‌برداری ماهیان، قابلیت عرضه در بازار فروش مدنظر بود و اندازه، وزن، سن و جنسیت ماهیان درنظر گرفته نشد.

آماده‌سازی نمونه‌ها و آنالیز

ماهیان به آزمایشگاه انتقال داده شدند و در آزمایشگاه بافت عضله و کبد نمونه‌ها جدا گردید. نمونه‌های بدست آمده را به مدت 120 تا 150 دقیقه در آون با دمای 65 درجه سلسیوس قرار داده تا به وزن ثابت رسیدند و سپس از داخل آون خارج شدند. برای هضم نمونه‌ها از روش مرطوب استفاده شد که 5/0 گرم از نمونه در یک بالن 250 میلی‌لیتر ریخته شد و به آن 25 میلی‌لیتر اسید سولفوریک غلیظ، 20 میلی‌لیتر اسید نیتریک 7 مولار و 1 میلی‌لیتر محلول مولیبدات سدیم 2 درصد اضافه شد و از سنگ جوش برای یکنواختی جوشیدن استفاده شد، سپس نمونه سرد شده و از بالای مبرد به آرامی 20 میلی‌لیتر مخلوط اسید نیتریک غلیظ و اسید پرکلریک غلیظ به نسبت 1:1 به نمونه اضافه شد، سپس مخلوط حرارت داده شد تا بخارات سفید رنگ اسید بطور کامل محو شد، مخلوط سرد شده و در حالی که بالن چرخانده می‌شد 10 میلی‌لیتر آب مقطر از بالای مبرد به آرامی به آن اضافه شد. با حرارت دادن حدود 100 دقیقه محلول کاملا شفافی بدست آمد، این محلول پس از سرد شدن به داخل بالن ژوژه 100 میلی‌لیتر انتقال داده شد و به حجم رسانده شد (Eboh et al., 2006; Kalay et al., 2003). همچنین سنجش روی و سرب به روش جذب اتمی با کمک دستگاه Philips PU 9400X انجام شد.

تجزیه و تحلیل آماری

تجزیه و تحلیل داده‌ها به کمک نرم افزار SPSS17 انجام شد و میانگین تیمارها به کمک آنالیز واریانس T-test با یکدیگر مقایسه شدند که وجود یا عدم وجود اختلاف معنی‌دار در سطح 5 درصد (05/0p=) تعیین گردید. همچنین در رسم نمودارها و جداول از نرم افزار Excel2007 استفاده گردید.

یافته‌ها

در این بررسی بالاترین و پایین‌ترین میزان سرب به ترتیب 15/0±63/6 و 11/0±41/0 میلی‌گرم در کیلوگرم وزن تر بود. میزان سرب در کبد ماهیان مورد مطالعه از عضله بالاتر بود که بالاترین میزان این عنصر در ماهی کفال به دست آمد (نمودار1). بالاترین و پایین‌ترین میزان روی به ترتیب 05/3±66/319 و 50/1±86/10 میلی‌گرم در کیلوگرم وزن تر بود. همچنین میزان روی در کبد ماهیان از عضله بالاتر بود که بالاترین میزان این عنصر نیز در ماهی کفال مشاهده شد (نمودار2). میانگین غلظت سرب و روی در کبد و عضله ماهیان دریای خزر برابر با 58/0±19/2 و 61/12±86/143 میلی‌گرم در کیلوگرم محاسبه شد که اختلاف معنی‌داری نشان می‌داد (05/0p<).

نمودار1- مقایسه میزان سرب در عضله و کبد ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio)، کفال طلایی (Liza auratus) و ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom) (میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن تر)

نمودار2- مقایسه میزان روی در عضله و کبد ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio)، کفال طلایی (Liza auratus) و ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom) (میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن تر)

بحث و نتیجه‌گیری

در این تحقیق بین میزان سرب و روی در کبد و عضله ماهیان با یکدیگر اختلاف معنی‌داری وجود داشت (05/0p<). میزان سرب در کبد ماهیان بالاتر از عضله بود. به طور کلی آبشش‌ها، کلیه و کبد عمده‌ترین راه‌های جذب این فلزات به بدن ماهیان می‌باشند (Newman and Unger, 2003) و معمولا بافت عضله دارای پایین‌ترین مقادیر فلزات سنگین در ماهیان می‌باشد (Al-Yousuf et al., 2000).

میزان سرب در عضله ماهیان مورد مطالعه در مقایسه با حد آستانه مجاز استاندارد غذا و داروی آمریکا (FDA)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و انجمن بهداشت ملی و تحقیقات پزشکی استرالیا (NHMRC) بالاتر بود. میزان روی نیز در ماهیان مورد مطالعه در مقایسه با حد آستانه مجاز استاندارد غذا و داروی آمریکا (FDA)، وزارت کشاورزی، شیلات و غذای انگلستان (UKMAFF) و انجمن بهداشت ملی و تحقیقات پزشکی استرالیا بالاتر بود (جدول 1).

جدول 1- مقایسه نتایج این تحقیق با آستانه استاندارهای بین المللی (میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن تر)

استانداردهای بین المللی	فلزات سنگین
استانداردهای بین المللی	روی	سرب
سازمان بهداشت جهانی (WHO)	1000	5/0
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)	-	5
انجمن بهداشت ملی و پزشکی استرالیا (NHMRC)	150	5/1
وزارت کشاورزی، شیلات انگلستان (UKMAFF)	50	2
کفال طلایی (Liza auratus)	33/92	58/0
کپور (Cyprinuscarpio)	86/10	41/0
ماهی سفید (Rutilusfrisiikuttom)	66/22	46/0

نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که تجمع فلزات سنگین در بافت عضله نیز مشاهده می‌گردد (AskarySary and Velayatzadeh, 2011; AskarySary and Velayatzadeh, 2012). بر اساس یافته‌های Agah و همکاران (2009) بر روی 5 گونه از ماهیان خلیج فارس شامل سنگسر (Pomadasys sp.)، شوریده (Otolithes ruber)، هامور معمولی (Epinephelus coioides)، زمین‌کن (Platycephalus sp.) و حلوا سفید (Pampus argenteus) مشخص شد که تجمع زیستی فلزات سنگین در کبد بیشتر از عضله می‌باشد که با نتیجه این بررسی هماهنگی دارد (Agah etal., 2009). غلظت سرب و روی در عضله و کبد ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) 06/0±66/0 و 08/0±67/0 میلی‌گرم در کیلوگرم وزن خشک و پایین‌ترین میزان سرب و روی به ترتیب در کبد قزل آلای رنگین کمان 01/0±17/0 و عضله ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) 02/0±15/0 میلی‌گرم در کیلوگرم وزن خشک گزارش شده است. میزان تجمع سرب در عضله و میزان روی در کبد دو گونه ماهی قزل آلای رنگین کمان و کپور معمولی بالاتر بود (AskarySary and Velayatzadeh, 2011) (جدول2).

در این تحقیق میزان روی در کبد ماهیان بالاتر از عضله بود. بیشتر فلزات سنگین در بافت‌هایی نظیر کلیه، کبد و آبشش‌ها تجمع می‌نمایند و در بافت عضله پایین‌تر هستند (Filazi et al.,2003). میزان روی در کبد سه گونه کفال خاکستری (Mugil cephalus)، شانک طلایی (Sparus auratus) و باس دریایی (Dicentrarchus labrax) بالاتر از عضله بود (Dural et al., 2006) که با نتایج این تحقیق هماهنگی دارد. غلظت گزارش شده از میزان سرب در عضله و کبد ماهی Sciaena umbra(Turkmen et al., 2009)، عضله چهار گونه کپور ماهیان (Raissy et al., 2010)، سرب و روی در عضله و کبد ماهی سوف حاجی طرخان (Perca fluviatilis) (AshjaArdalan et al., 2009)، سرب در ماهیان شوریده (Otolithes ruber) و سرخو (Lutjanus johni) خلیج فارس (Shahriary, 2005) هم‌خوانی دارد. تحقیقات انجام شده در نقاط مختلف جهان بیشترین میزان تجمع روی را در کبد تایید نموده‌اند (Dixson et al., 1996; Laimanso et al., 1999; Glushankovaand Pashkova, 1992; AskarySary and Velayatzadeh, 2011; AskarySary and Velayatzadeh, 2012).McCoy و همکاران (1995) میزان روی امعا و احشا را چندین برابر عضله گزارش نمودند. در بررسی دیگر مقادیر برخی فلزات سنگین را در بافت‌های خوراکی و غیر خوراکی ماهی کفال پشت سبز (Liza dussumieri)، میزان روی و سرب در امعا و احشا نسبت به عضله بالاتر بود (Naseri et al., 2005).

در بررسی فلزات سنگین در ماهیان دریاچه چینی در کشور مالزی غلظت سرب و روی در گونه‌های ماهیان مورد مطالعه دارای اختلاف معنی‎داری گزارش شده است (05/0p<) (Ahmad and Shuhaimi-Othman, 2010). میانگین روی در عضله ماهی ازون برون (Acipenser stellatus) و تاس ماهی ایرانی (Acipenser persicus) دریای خزر به ترتیب 4/27 و 9/26 میلی‌گرم در کیلوگرم وزن تر گزارش شده است (01/0p<). همچنین میانگین میزان سرب در عضله دو گونه ماهی به ترتیب 481/0 و 61/0 میلی‌گرم در کیلوگرم وزن تر ارائه گردید (Sadeghi Rad et al., 2005) که با نتایج این تحقیق هم‌خوانی ندارد. میزان سرب در عضله دو گونه کفشک تیز دندان (Psettode seroumi) و کفشک گرد (Euryglossa oreintalis) سواحل هرمزگان (Saeidpour et al., 2007)، ماهی شاه کولی (Chalcalburnus chalcoides) دریای خزر (ShirvaniMahdavi et al., 2008) و کپور دریایی (Cyprinus carpio)، کفال طلایی (Liza auratus) و ماهی سفید (Rutilus frisii kuttom) دریای خزر در استان گلستان (Shahriary et al., 2010) (جدول2)، سرب عضله و کبد ماهی شوریده (Otolithes ruber)، هامور معمولی (Epinephelus coioides) و حلوا سفید (Pampus argenteus) خلیج فارس (Oryan et al., 2006)، سرب و روی در عضله و کبد هامور معمولی (Epinephelus coioides) خور موسی (AskarySary et al., 2008) با نتایج این تحقیق هماهنگی ندارند. علت اختلاف تجمع فلزات سنگین در تحقیقات مختلف با توجه به شرایط اکولوژیک و زیستی و فعالیت‌های متابولیکی (Canli and Atli, 2003) متفاوت است و به محل زندگی، رفتار تغذیه‌ای (Laimanso et al., 1999)، سطح غذا، سن، اندازه (Al-Yousuf et al., 2000)، زمان ماندگاری فلزات سنگین و فعالیت‌های تنظیمی همئوستازی بدن ماهی نیز بستگی دارد (AskarySary and Velayatzadeh, 2010). همچنین روش سنجش فلزات سنگین و دستگاه‌های جذب اتمی مختلفنیز در نتایج گزارش شده می‌تواند تأثیرگذار باشد.

جدول 2-مقایسه میزان سرب و روی در ماهیان مورد مطالعه با نتایج سایر تحقیقات (میلی‌گرم در کیلوگرم)

نام فارسی	نام علمی	اندام	روی	سرب	منطقه مور مطالعه	منبع
کفال خاکستری	Mugilcephalus	عضله	-	32/5	دریای مدیترانه	Canli and Alti 2003
کفال خاکستری	Mugilcephalus	عضله	-	01/0	رودخانه آبا نیجریه	Ubalua et al. 2007
کپور معمولی	Cyprinuscarpio	عضله	-	242/0	خزر، خلیج گرگان	Shahriary et al. 2010
ماهی سفید	Rutilusfrisiikuttom	عضله	-	08/0	خزر، خلیج گرگان	Shahriary et al. 2010
کپور معمولی	Cyprinuscarpio	عضله	20/30	-	خزر، سواحل مازندران	Elsagh 2012
ماهی سفید	Rutilusfrisiikuttom	عضله	97/29	-	خزر، سواحل مازندران	Elsagh 2012
کفال طلایی	Liza auratus	عضله کبد	14/20 85/159	01/3 51/17	دریای خزر	Sharif Fazeli et al. 2006
کفال طلایی	Liza auratus	عضله	33/14	33/2	دریای خزر	AminiRanjbar and Sotoudehnia 2005
کپور معمولی	Cyprinuscarpio	عضله کبد	37/0 67/0	27/0 23/0	پرورشی ورامین تهران	AskarySary and Velayatzadeh 2011
کفال طلایی	Liza auratus	عضله کبد	33/92 66/319	58/0 63/6	بازار تهران بازار تهران	مطالعه حاضر
کپور معمولی	Cyprinuscarpio	عضله کبد	86/10 66/240	41/0 02/1	بازار تهران بازار تهران	مطالعه حاضر
ماهی سفید	Rutilusfrisiikuttom	عضله کبد	66/22 177	46/0 06/4	بازار تهران بازار تهران	مطالعه حاضر

نتایج این تحقیق نشان داد میزان فلزات روی و سرب در عضله ماهیان مورد مطالعه پایین‌تر آستانه مجاز استانداردهای بین‌المللی می‌باشد و جهت مصرف انسانی مشکلی وجود ندارد، اما با توجه به غلظت فلزات روی و سرب در کبد ماهیان توصیه می‌گردد مطالعات تکمیلی در زمینه فلزات سنگین در ماهیان پرمصرف و تجاری دریای خزر در سواحل جنوبی انجام گردد.

مراجع

· اسماعیلی ساری، عباس (1381). آلاینده‌ها، بهداشت و استاندارد محیط زیست. انتشارات نقش مهر، چاپ اول، 767 صفحه.
اشجع اردلان، آریا.، سهرابی، محمودرضا.، میرحیدری، سیدمهدی و عبداله بیگی، هومن (1388). بررسی میزان جیوه، سرب، مس و روی در بافت عضله و کبد ماهی سوف حاجی طرخان در دو ناحیه آبکنار و شیجان از تالاب انزلی در فصل بهار. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، 4 (2): 60-47.
الصاق، اکبر (1390). ارزیابی تراکم روی، مس، کبالت و منگنز در بافت خوراکی ماهیان سفید و کپور دریای خزر. مجله علوم پزشکی دانشگاه گرگان، 13(4): 113-107.
امینی رنجبر، غلامرضا و ستوده نیا، فریبا (1384). تجمع فلزات سنگین در بافت عضله ماهی کفال دریای خزر در ارتباط با برخی مشخصات بیومتریک (طول استاندارد، وزن، سن و جنسیت). مجله علمی شیلات ایران، 14(3): 18-1.
رییسی، مهدی.، انصاری، مهسا و رحیمی، ابراهیم (1388). تعیین میزان سرب و کادمیوم در گوشت چهار گونه از کپور ماهیان رودخانه بهشت آباد استان چهارمحال و بختیاری و بررسی رابطه آن با سن و گونه ماهی. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، 4(4): 42-37.
سعیدپور، بهزاد.، نبوی، سیدمحمدباقر.، صدیق مرتضوی، محمد و خشنود، رضا (1386). مقایسه غلظت فلزات سرب و کادمیوم در بافت ماهیچه دو گونه از کفشک ماهیان سواحل استان هرمزگان. مجله پژوهش های علوم و فنون دریایی، 2(4): 71-61.
شریف فاضلی، محمد.، ابطحی، بهنام و صباغ کاشانی، آذر (1384). سنجش تجمع فلزات سنگین سرب، نیکل و روی در بافت های ماهی کفال (Liza aurata) سواحل جنوبی دریای خزر. مجله علمی شیلات ایران، 14(1): 78-65.
شهریاری، علی (1384). اندازه‌گیری مقادیر فلزات سنگین کادمیوم، کروم، سرب و نیکل در بافت خوراکی ماهیان شوریده و سرخو خلیج فارس در سال 1382. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، 7(2): 67-65.
شهریاری، علی.، گل فیروزی، کلثوم و نوشین، شاهین (1389). میزان تجمع کادمیوم و سرب در بافت عضلانی سه گونه از ماهیان دریایی کپور، کفال و ماهی سفید سواحل دریای خزر در حوضه خلیج گرگان در سال 86 ـ 1385. مجله علمی شیلات ایران، 19(2): 100-95.
صادقی‌راد، مرجان.، امینی رنجبر، غلامرضا.، ارشد، عما و جوشیده، هاشم (1384). مقایسه تجمع فلزات سنگین (روی، مس، کادمیوم، سرب و جیوه) در بافت عضله و خاویار دو گونه تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) و ازون برون (Acipenser stellatus)حوضه جنوبی دریای خزر. مجله علمی شیلات ایران، 14(3): 100-79.
عریان، شهربانو.، عمادی، حسین و قاسمی مجد، پریسا (1385). سنجش تجمع زیستی نیکل، وانادیوم، کادمیوم و سرب در بافت‌های ماهیان حلوا سفید، شوریده و هامور معمولی در خلیج فارس. مجله پژوهش‌های علوم و فنون دریایی، 1(2): 14-1.
عسکری ساری، ابوالفضل.، فرهنگ‌نیا، منیره و بازترابی، مرضیه (1388). اندازه‌گیری و مقایسه سرب، روی و مس در عضله و کبد هامور معمولی (Epinephelus coiodes). مجله علمی تالاب، 1(2): 106-101.
عسکری ساری ابوالفضل و ولایت زاده محمد (1389). هیدروشیمی کاربردی در آبزیان. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، چاپ اول، 224 صفحه.
عسکری ساری ابوالفضل و ولایت‌زاده محمد (1390). بررسی غلظت سرب و روی در بافت‌های کبد و عضله دو گونه ماهی پرورشی کپور معمولی و قز ل آلای رنگین‌کمان. مجله دامپزشکی ایران، 7(1): 35-30.
مهدوی شیروانی، افتخار.، خواجه رحیمی، امیراقبال و وکیلی امینی، هایده (1387). سنجش تجمع سرب در بافت‌های ماهی شاه کولی در اسکله انزلی. مجله پژوهش‌های علوم و فنون دریایی، 3(3): 20-11.
ناصری، محمود.، رضایی، مسعود.، عابدی، عذرا و افشار نادری، اعظم (1384). سنجش مقادیر برخی عناصر سنگین (آهن، مس، روی، منیزیم، منگنز، جیوه، سرب و کادمیوم) در بافت‌های خوراکی و غیرخوراکی ماهی کفال پشت سبز (Liza dussumieri) سواحل بوشهر. مجله علوم دریایی ایران، 4(3و4): 67-59.

· Agah, H., Leermakers, M., Elskens, M., Fatemi, S.M.R. and Baeyens, W. (2009). Accumulation of trace metals in the muscle and liver tissues of five species from the Persian Gulf. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 157: 499-514.
· Ahmad, A.K. and Shuhaimi-Othman, M. (2010). Heavy metal concentration in sediments and fishes from Lake Chini, Pahang, Malaysia. Journal of Biological Sciences, 10(2): 93-100.
· Al-Yousuf, M.H., El-Shahawi, M.S. and Al-Ghais, S.M. (2000). Trace metals in liver, skin and muscle of Lethrinuslentjanfish species in relation to body length and sex. Journal of Science Total Environment, 256: 87-94.
· AminiRanjbar, Gh. and Sotoudehnia, F. (2005). Investigation of heavy metals accumulation in muscle tissue of Mugilauratus relation to standard length, weight, age and sex. Iranian Scientific Fisheries Journal, 14(3): 1-18 [InFarsi].
· AshjaArdalan, A.,Sohrabi, M.R., Mirheydari, S.M. andAbdollahBeigi, H. (2009). Determination of Hg, Pb, Zn, Cu in muscle and liver of tissue of European perch (Percafluviatilis) in areas of Abkenar and Sheyjan of Anzali Lagoon in spring. Journal of Marine Science and Technology Research, 4(2): 50-61 [InFarsi].
· AskarySary, A., FarhangNia, M. and Baztorabi, M. (2008). comparison and measurement Lead, Zinc and Copper in muscle and liver of Epinepheluscoiodes. 1^st National Conference Iran Wetlands .Islamic Azad University. Ahvaz [InFarsi].
· AskarySary, A. and Velayatzadeh, M. (2010). Experimental Hydrochemistry in Aquatic Animals. Islamic Azad University AhvazPublication, ed1, Ahvaz, Iran, pp.224 [InFarsi].
· AskarySary, A. andVelayatzadeh, M. (2011). A survey concentration of Lead and Zinc in Cyprinuscarpio and Oncorhynchusmykiss. Iranian Veternaria Journal, 7(1): 30-35 [InFarsi].
· AskarySary, A. and Velayatzadeh, M. (2012). Lead and Zinc levels in Scomberomorusguttatus, Scomberomoruscommerson and Otolithesruber from Hendijan, Iran. Advances in Environmental Biology, 6(2): 843-848.
· Berlin, M. (1985). Handbook of the Toxicology of Metals. Elsevier Science Publishers, London. 2^ndEdition, 2: 376-405.
· Canli, M. and Atli, G.(2003). The relationship between heavy metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Pb, Zn) levels and the size of six Mediterranean fish species. Journal of Environmental Pollution, 121: 129-136.
· Celik, U. and Oehlenschlager, J. (2005). Zinc and copper content in marine fish samples collected from the eastern Mediterranean Sea, Eur. Food Research Technology, 220: 37- 41.
· Demirezen, D. and Uruc, K.(2006). Comparative study trace elements in certain fish meat and meat products. Journal of Meat Science, 74: 255-260.
· Dixon, H., Gil, A., Gubala, C., Lasorsa, B., Crecelius, E. and Curtis, L.R. (1996). Heavy metal accumulation in sediment and freshwater fish in U.S. Arctic Lakes. Environmental Toxicology and Chemistry, 16(4): 733.
· Dogan, M. and Yilmaz, A.B. (2007). Heavy metals in water and in tissues of Himri (Carasobarbusluteus) from Orontes (Asi) River Turkey. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 53: 161-163.
· Dural, M., Goksu, M.Z.L., Ozak, A.A. and Derici, B. (2006). Bioaccumulation of some heavy metals in different tissues of Dicentrarchuslabraxand Mugilcephalus from the Camlik Lagoon of the eastern coast Mediterranean Turkey. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 118: 65-74.
· Eboh, L., Mepba, H.D. and Ekpo, M.B. (2006). Heavy metal contaminants and processing effects on the composition, storage stability and fatty acid profiles of five common commercially available fish species in Oron Local Government, Nigeria. Journal of Food Chemistry, 97(3): 490-497.
· Elsagh, A. (2012). Determination of Zinc, Copper, Cobalt and manganese intensity in Rutilusfrisiikutumand Cyprinuscarpiofishes of Caspian sea. Journal of Gorgan University of Medical Sciences, 13(4): 107-113 [InFarsi].
· Esmaili Sari, A. (2002). Pollution, Health and Environmental Standards. Naghshmehr Publisher. Tehran, pp. 767 [InFarsi].
· Fidan, A.F., Cigerci, I.H., Konuk, M., Kucukkurt, I., Aslan, R. and Dundar, Y.(2007). Determination of some heavy metal levels and oxidative status in Carassiuscarassius L. 1758 from Eber Lake. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 69: 1951-1958.
· Filazi, A., Baskaya, R. and Kum, C. (2003). Metal concentration in tissues of the Black Sea fish Mugilauratusfrom Sinop-Icliman, Turkey. Journal of Human and Experimental Toxicology, 22: 85-87.
· Ghaedi, M., Shokrollahi, A., Kianfar, A.H., Pourfarokhi, A., Khanjari, N., Mirsadeghi, A.S. and Soylak, M. (2009). Preconcentration and separation of trace amount of heavy metal ions on bis (2-hydroxy acetophenone) ethylendiimine loaded on activated carbon. Journal of Hazardous Materials, 162: 1408–1414.
· Glushankova, M.A. and Pashkova, I.M. (1992). Heavy metal in the tissue of fish from the Pskovskochudskoe and Vyrtsyoru lakes. Tsitologiya, 34(3): 46-50.
· Kalay, G. and Bevis, M.J. (2003). Structure and physical property relationships in processed polybutene. Journal of Applied Polymer Science, 88: 814-824.
· Laimanso, R.Y., Cheung, R.Y. and Chan, K.W.(1999). Metal concentrations in the tissues of Rabbitfish (Siganusoramin) collected from ToloHarbour and Victoria Harbour in Hong kong. Journal of Marine Pollution Bulletin, 39: 234.
· Marijic, V.F. and Raspor, B. (2007). Metal exposure assessment in native fish, Mullusbarbatus L., from the Eastern Adriatic Sea. Journal of Toxicology Letters, 168(3): 292-301.
· McCoy, C.P., Ohara, T.M., Benett, L.W. and Boyle, C.R. (1995). Liver and Kidney Concentrations of zinc, copper and cadmium in channel fish(Ictaluruspunctatus): Variations due to size, season and health status. Journal of Veterinary and Human Toxicology, 37: 11-15.
· Naseri, M., Rezaei, M., Abedi, O. and AfsharNaderi, A. (2005). Assessing concentration heavy metals (Fe, Cu, Zn, Mg, Mn, Hg, Pb and Cd) in edible and disedible tissues of Liza dussumieri in coasts Boshehr. Journal of Marin Sciences Iran, 4(3&4): 59-67 [InFarsi].
· Newman, M.C. and Unger, M.A. (2003). Fundamentals of ecotoxicology. CRC Press, pp. 458.
· Oryan, S., Emadi, H. and GhasemiMajd, P. (2006). Bioaccumulation of Ni, V, Cd and Pb in tissues of Pampusargenteus, Otolithesruber and Epinepheluscoioides in Persian Gulf. Journal of Marine Science and Technology Research, 1(2): 83-96 [InFarsi].
· Rand, G.M. (1995). Fundamentals of aquatic toxicology. Second edition, Ecological Services, 23: 338.
· Raissy, M., Ansari, M. and Rahimi, E. (2010). Determination of laed and cadmium concentration in meat of four species of cyprinid fish from Beheshabad River, Charmahal&Bakhtyari Province and the relation with age and fish species. Journal of Marine Science and Technology Research, 4(4): 43-48 [InFarsi].
· Sadeghi Rad, M., AminiRanjbar, Gh., Arshad, A. and Joshiedeh, H. (2005). Assessing heavy metal content of muscle thssue and caviar of Acipenserpersicus and Acipenserstellatus in southern Caspian Sea. Iranian Scientific Fisheries Journal, 14(3): 79-100 [InFarsi].
· Saeidpour, H., Nabavi, S.M.B., Mortezavi, M.S. and Khoshnood, R. (2007). Comparison of heavy metals (Cd and Pb) in muscle tissue of two flat fish species of Hormozgan Province. Journal of Marine Science and Technology Research, 2(4): 9-17 [InFarsi].
· Shahriary, A. (2005). Measurement concentration heavy metals Cadmium, Lead, Chromium and Nickel in the edible tissue of Otolithesruberand Lutjanusjohniin Persian Gulf, 2003. Journal of Gorgan Sciences, 2(7): 65-67 [InFarsi].
· Shahriary, A., Golfirozy, K. and Noshin, S. (2010). Muscular concentration of cadmium and lead in carp, mullet and kutum of the Gorgan Bay, Caspian Sea. Iranian Scientific Fisheries Journal, 19(2): 100-113 [InFarsi].
· Sharif Fazeli, M., Abtahi, B. and SabaghKashani, A. (2006). Measuring accumulation of heavy metal (lead,nickel and zinc) in fish tissue (Mugilauratus) southern coast of Caspian. Iranian Scientific Fisheries Journal, 14(1): 65-78 [InFarsi].
· Shirvani Mahdavi, E., KhajehRahimi, A.E. and Vakili Amini, H. (2008). Assessing Pb accumulation in the tissue of Chalcalburnuschalcoides in Anzali Wharf. Journal of Marine Science and Technology Research, 3(2): 71-80 [InFarsi].
· Turkmen, M., Turkmen, A., Tepe, Y., Ates, A. and Gokkus, K. (2009). Determination of metal contaminations in sea foods from Marmara, Aegean and Mediterranean Seas: twelve fish species. Journal of Food Chemistry, 108: 794-800.
· Ubalua, A.O., Chijioke, U.C. and Ezeronye, O.U. (2007). Determination and Assessment Heavy Metal Content in fish and shellfish in Aba River, Abia State, Nigeria. Sciences Technology Journal, 7(1): 16-23.

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 958

تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 283